Tranzyt jest to pojęcie ściśle związane z transportem, spedycją i logistyką, czyli branżą TSL. Jednak w samej branży przewożenia towarów występuje kilka rodzajów tranzytu. W artykule dokładnie wyjaśnimy, czym jest tranzyt towarów i wskażemy jego różne rodzaje.

Na czym polega tranzyt?

Zacznijmy od wyjaśnienia podstawowych pojęć. Zatem co to jest tranzyt? Tranzyt towarów jest głównym elementem TSL (transport, spedycja, logistyka). Z tranzytem towarów mamy do czynienia, kiedy przewozi się czy transportuje towary przez teren państwa, w którym nie istnieje ani punkt załadunku, ani rozładunku tych towarów. Dzieje się tak, jeśli przewóz towarów, tj. przewóz ładunków odbywa się, przykładowo, z Polski na terytorium Francji. Wówczas przewóz tranzytowy przebiega przez Niemcy.

Warto wiedzieć, że tranzyt jest regulowany przepisami umów międzynarodowych; obowiązuje zatem umowa międzynarodowa. Opisywanymi dokumentami są Konwencja i Statut o wolności tranzytu, a także Konwencja o handlu tranzytowym krajów bez dostępu do morza. W trakcie tranzytu przewozi się (transportuje) towary niepodlegające polityce handlowej. Co więcej, towary te są zwolnione z opłat celnych przewozowych; mówimy tu o wolności tranzytu i zniesieniu barier celnych. Przy tym w obowiązującej procedurze tranzytowej obowiązuje duża swoboda prawna, a także zwolnienie z przymusu dopełnienia szeregu formalności; należą do nich formalności celne czy procedury celne. Tym samym nie ma konieczności uiszczenia przewozowych opłat celnych. Te korzystne uwarunkowania wynikają ze zniesienia barier celnych na terenie krajów Wspólnoty Europejskiej. Tym samym zapewnia się swobodny przepływ towarów.

Tranzyt jest nieodłączną częścią transportu towarów odbywającego się z jednego obcego kraju do drugiego. Zatem czym jest tranzyt? Tranzyt międzynarodowy to wyłącznie trasa zrealizowana na terytorium jednego kraju, znajdującego się pomiędzy dwoma wyżej wspomnianymi państwami.

Kiedy jest tranzyt?

Na czym polega tranzyt towarów? Jak wspomnieliśmy, tranzyt towarów międzynarodowy odbywa się z wykorzystaniem przejazdu wyłącznie na terytorium państwa znajdującego się pomiędzy dwoma krajami, tj. tego, w którym następuje załadunek oraz tego, w którym odbywa się rozładunek towarów. Warto jednak wiedzieć, iż w branży TSL istnieje podział tranzytu. Zgodnie z tym, tranzyt dzieli się na:

• przewóz bezpośredni,
• przewóz pośredni – tranzyt pośredni.

Zatem skoro istnieje bezpośredni i pośredni tranzyt towarów, warto przyjrzeć im się jeszcze dokładniej. Zdecydowaliśmy się na wyróżnienie transportu bezpośredniego i omówienie go w pierwszej kolejności.

Transport tranzytowy bezpośredni, inaczej bezpośredni tranzyt towarów odbywa się w sytuacji, gdy przewożony towar przemieszcza się przez terytorium danego kraju bez przerwy na przeładunek, składowanie w magazynie tranzytowym czy zmianę środka transportu. Procedury tranzytu w trakcie transportu odbywają się na terenie państwa tranzytowego, przez terytorium którego odbywa się przewóz tranzytowy. Innymi słowy, tranzyt bezpośredni jest wówczas, gdy towar (ładunek) trafia bezpośrednio z punktu A (z jednego kraju) do punktu B, czyli miejsca przeznaczenia.

Na czym polega przewóz tranzytowy oraz czym jest transport pośredni, inaczej tranzyt pośredni? W procedurze tranzytu obowiązującej w pośrednim tranzycie towarów, przewożony towar może być składowany w kraju tranzytowym. Dzieje się tak najczęściej, gdy istnieje konieczność zmiany środka transportu, na przykład z TIR-a (lub innego samochodu ciężarowego) na statek czy kolej. Może również być konieczny podział ładunku na mniejsze części. Dzieje się tak w sytuacji konieczności przetransportowania podzielonego ładunku w różne miejsca kraju.

Istnieją różne rodzaje tranzytu. W branży TSL wyróżnia się również przejazd tranzytowy wewnętrzny i zewnętrzny. Zgodnie z tym rozróżnieniem, w procedurze tranzytowej, transport wewnętrzny obejmuje transport towaru czy towarów z jednego miejsca do drugiego, jednak tylko na obszarze celnym Wspólnoty (Unii Europejskiej). Sama trasa biegnie jednak przez inny kraj. Należy przy tym podkreślić, że państwo, przez które biegnie droga tranzytowa jest na terenie Unii Europejskiej. Opisany transport przebiega na podstawie jednego dokumentu celnego i zabezpieczenia. Natomiast w przypadku tranzytu zewnętrznego sytuacja jest dość skomplikowana.

O tranzycie zewnętrznym mówimy, kiedy odbywa się on nie tylko na terenie krajów Unii Europejskiej, a przebiega też przez kraje spoza Unii. W tej sytuacji następuje zmiana statusu celnego przewożonych towarów i obowiązuje konieczność dopełnienia formalności celnych.

Co to znaczy, że przesyłka jest w tranzycie?

Określenie „przesyłka jest w tranzycie” oznacza, że towar jest odebrany i znajduje się w trakcie transportowania do wskazanego miejsca docelowego. Aby dokładnie zrozumieć czym jest tranzyt, warto poznać procedury tranzytowe, które obowiązują w naszym kraju:

• procedura krajowa – stosuje się ją, gdy ładunki spoza terytorium Polski transportuje się pomiędzy konkretnymi składami celnymi lub gdy towary trafiają do Polski – kraju czy miejsca docelowego,
• procedura TIR – ładunek przekracza jedną, a najczęściej kilka granic celnych;
• procedura WPT – wspólny transport tranzytowy WPT to niejako procedura wewnętrzna, gdyż stronami są kraje Unii Europejskiej i EFTA.

Z tranzytem bezpośrednio jest także związane pojęcie MRW (Movement Reference Number), czyli innymi słowy – numer do oznaczania międzynarodowych transportów pełniący funkcję ewidencyjną. To dzięki niemu można identyfikować wszelkie czynności przewozowe zarówno w wewnętrznym, jak i zewnętrznym transporcie międzynarodowym.

Warto również wiedzieć, czym jest genewska konwencja CMR z 1956 r. – Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów. Przede wszystkim dotyczy ona umów międzynarodowych na drogowy przewóz towarów w przypadku transportów komercyjnych (zarobkowych). Zadaniem opisywanej konwencji jest ujednolicenie dokumentów stosowanych przez zleceniodawców, samych przewoźników i odbiorców towarów. Do dokumentacji tej należą międzynarodowe listy przewozowe, które zawierają dane o ładunku i stronach realizowanej transakcji. Prowadzoną i wyżej wspomnianą dokumentację wykorzystuje się m.in. do dochodzenia roszczeń w razie wniesionej reklamacji usługi transportowej.

Tranzyt jest zjawiskiem niezwykle powszechnym w dzisiejszym zglobalizowanym świecie. Każdego dnia po drogach przewozi się tysiące ładunków. Transport pośredni najczęściej realizuje się za pośrednictwem TIR-ów. Niezwykle istotna w całym opisanym procesie jest także organizacja i profesjonalne przygotowania, które warto zlecić profesjonalistom. Odpowiednia dokumentacja, planowanie, znajomość przepisów międzynarodowych czy dobór odpowiednich środków transportu to zaledwie niewielki wycinek spraw do załatwienia w procesie organizacji transportu międzynarodowego ładunku. Z tego względu realizację tej usługi najlepiej powierzyć wyspecjalizowanej w opisanych procedurach firmie.